Báo cáo tài chính là cơ sở và căn cứ để các đối tượng sử dụng nhìn vào và đưa ra quyết định của mình. Bằng việc đọc báo cáo tài chính, các nhà đầu tư sẽ biết được đâu là doanh nghiệp mình nên rót vốn vào. Chính bởi vậy mà đã xuất hiện và tồn tại một số công ty làm đẹp báo cáo tài chính của mình chứ không cung cấp số liệu hoàn toàn chính xác và chân thực. Trong phạm vi bài viết này, người viết sẽ chỉ ra một vài dấu hiệu nhận biết để người đọc biết cách phòng tránh (lưu ý: thông tin chỉ mang tính chất tương đối và tham khảo).
Dưới đây là một số dấu hiệu gian lận trong báo cáo tài chính mà các đối tượng đọc cần chú ý:
Thứ nhất, kéo dài thời gian khấu hao cho tài sản cố định nhằm giảm chi phí không bằng tiền này, giúp công ty ghi nhận lợi nhuận đỡ xấu hơn trong giai đoạn khó khăn. Hành vi đó không bị đánh giá ở mức nghiêm trọng khi công ty công bố thông tin đầy đủ. Thực tế, trong giai đoạn lợi nhuận tăng trưởng tốt, công ty có thể thay đổi phương pháp trích khấu hao nhanh để giảm phần thuế thu nhập phải nộp.
Chính sách này đặc biệt được các công ty có hệ số tổng tài sản/lợi nhuận cao sử dụng như vật liệu xây dựng, vận tải hàng không…, bởi những ngành này thường xuyên cần giữ lại một lượng lớn lợi nhuận để tái đầu tư.
Thông thường, tài sản có giá trị sử dụng dài hơn thời gian khấu hao trên lý thuyết, nên chính sách này nhìn dài hạn sẽ không tác động lớn tới giá trị thực tế nhận được của cổ đông, miễn là nó minh bạch.
Thứ hai, không ghi nhận dự phòng giảm giá tồn kho, hàng đã giao tới cho khách hàng bị trả lại nhưng không ghi nhận dự phòng hàng bán bị trả lại. Đối với một số ngành nghề có vòng quay rất lớn, hàng hóa để lâu dễ hư hỏng và giảm giá trị, chất lượng và biến động giá đầu vào lớn như thủy sản, nông sản, thực phẩm… Sẽ khó để tìm thấy sự khách quan nếu trên bảng cân đối kế toán chưa từng có một khoản trích lập nào cho hàng tồn kho.
Thứ ba, vốn hóa chi phí lãi vay và chi phí sửa chữa lớn sau thời điểm tài sản đã hình thành, đồng thời chi phí sửa chữa đó là nhằm mục đích khắc phục những sự cố xảy ra.
Hành vi này nếu chấm thang điểm 100% thì mức độ nghiêm trọng sẽ khoảng 50%, vì có thể gây hiểu lầm cho người đọc báo cáo tài chính, bởi những khoản vốn hóa đó sẽ không được ghi nhận một lần, mà kéo dài ra theo chính sách khấu hao.
Các chi phí sửa chữa, bảo hành sẽ trở nên nghiêm trọng hơn nếu ghi nhận rất lớn nhưng trên thực tế phát sinh chi phí rất nhỏ. Đây chính là sự thông đồng của doanh nghiệp với bên sửa chữa.
Trên đây người viết đã trình bày 3 dấu hiệu gian lận trong báo cáo tài chính. Bạn đọc có thể tham khảo bài viết nhằm bổ sung cho quyết định đúng đắn nhất của bản thân mình.
